Ελένη Χάρου : «DISTRETTO CASTRISSO» ΤΟ ΘΕΡΕΤΡΟ ΤΩΝ ΔΙΑΝΟΟΥΜΕΝΩΝ
Η γοητεία που ασκούν τα εσωτερικά χωριά των Κυθήρων, ιδιαίτερα στους διανοούμενους που ονειρεύονται ήρεμες διακοπές, είναι αδιαμφισβήτητη. Ένα από αυτά είναι τα Καστρισιάνικα, παλαιότατος συνοικισμός, ίσως και πριν το 1537. Οπωσδήποτε με την καταστροφή της Παλιόχωρας από το Βαρβαρόσα , πολλοί εγκαταστάθηκαν στα Καστρισιάνικα και άλλα γειτονικά χωριά που επί Βενετοκρατίας αποτελούσαν την περιφέρεια του Καστρίσου. Αυτά τα χωριά είναι εκτός από τα Καστρισιάνικα , ο άγιος Θόδωρος, οι Πιτσινάδες, τα Γιωργάδικα, τα Περλεγκιάνικα, τα Ντουριάνικα, τα Γερακιτιάνικα, τα Αρωνιάδικα, τα
Αλοϊζιάνικα, το Κυπέρι, τα Μητάτα, το Δρυμωνάρι και οι Πιτσινάδες οργανωμένα σε 18 ενορίες με πληθυσμό πάνω από 1300 άτομα το 18ο αι. Το επώνυμο Καστρίσος που επεκράτησε στα Καστρισιάνικα προέρχεται από το γνωστό Βυζαντινό οφφίκιο. Γύρω από την πλατεία του χωριού, όπου είναι ο άγιος Αντώνης, το παλαιό σχολείο και η Λέσχη του χωριού, απλώνεται ο γραφικός συνοικισμός. Η μορφή των σπιτιών και εδώ επηρεάστηκε από την ανασφάλεια που χαρακτήριζε το νησί και τους προσέδωσε ένα αμυντικό και εσωστρεφή χαρακτήρα. Τα λαϊκά σπίτια είναι μονώροφα και διώροφα. Τα ισόγεια με θόλους, γωνιακά τζάκια, φουρνόσπιτα, εσωτερικές αυλές και βοηθητικούς χώρους. Στον όροφο η λουλουδιέρα έξω από το παράθυρο πάνω σε πέτρινο φουρουσάκι, ο ηλιακός εξώστης στον οποίο οδηγεί η πέτρινη σκάλα και η στέγη επίπεδη, ή τετράρριχτη με κεραμίδια. Το χωριό ανέδειξε πλούσιους ομογενείς που ευεργέτησαν τα Κύθηρα.
