Οι λέξεις δεν γνωρίζουν σύνορα ούτε χρόνου ούτε χώρου, κάνουν το ταξείδι τους, περιορισμένο ή μακραίωνο, κουβαλώντας νοήματα και μύθους, την ιστορία και τις παραδόσεις κάθε λαού. Μέσα στον χρόνο αλλάζουν τόπους και –πολλές φορές– σημασία και χρήση.
ΕΣΘΛΟΣ
Η πρώτη λέξη που παρουσιάζουμε ξεκίνησε το ταξείδι της πολύ παλιά και σε ακαθόριστο τόπο. Η λέξη εσθλός είναι δωρικής καταγωγής (εσλός) και η διαδρομή της ήταν σύντομη. Απαντάται στον Όμηρο (80 φορές στην Ιλιάδα, 74 στην Οδύσσεια) και στην ελληνιστική εποχή ξεχνιέται, για να την ξανασυναντήσουμε στα σχολικά εγχειρίδια και σε περιορισμένο αριθμό φιλοσοφικών δοκιμίων (π.χ. του Δημήτρη Λιαντίνη). Το συμφωνικό σύμπλεγμα –σθλ– είναι από τα σπανιότερα της ελληνικής. Η ρίζα ΕΣ προέρχεται από το ρήμα ειμί (εσμί) και η αρχική της σημασία ήταν γενναίος, ανδρείος.
Αντιγράφουμε από το σχολικό εγχειρίδιο της Ιστορίας (Α΄ Λυκείου): «Μετά την κρίση του ομηρικού κόσμου και τον περιορισμό της βασιλικής εξουσίας αυξήθηκε η δύναμη των ευγενών. Η δύναμή τους στηριζόταν στην κατοχή γης. Ήταν γνωστοί με τα ονόματα αγαθοί, άριστοι, ευπατρίδες, εσθλοί κ.ά., ονόματα που υποδήλωναν την προέλευση και την κοινωνική τους υπόσταση. Το μεγαλύτερο μέρος του χρόνου τους το αφιέρωναν στη σωματική άσκηση και στην καλλιέργεια του πνεύματος. Έτρεφαν άλογα και βρίσκονταν σε συνεχή πολεμική ετοιμότητα, γι’ αυτό ονομάστηκαν και ιππείς.»
Μεταγενέστερες σημασίες: αγαθός, ευγενής, ωραίος, έντιμος, ξακουστός, συνετός, τυχερός. Ως ουσιαστικό σημαίνει καλή τύχη, ευτυχία (το εσθλόν), περιουσία, αγαθά αλλά και ευγενικές σκέψεις ή πράξεις (τα εσθλά).
Μια από τις γνωστότερες αναφορές της λέξης βρίσκεται στον 9ο στίχο του Ύμνου εις τον Απόλλωνα του Καλλιμάχου: «ωπόλλων ου παντί φαείνεται, αλλ’ ότις εσθλός».
Πηγή: facebook Kythera Library
